Truncare sas cadenas

Presentazione

PRESENTADU IN OLLOLAI SU VOLUMENE

"I VIAGGIATORI ITALIANI E STRANIERI IN SARDEGNA"

SOS BIAGIADORES ITALIANOS E ISTRANGIOS IN SARDIGNA

de Frantziscu - Casula

S'est presentadu in Ollolai in su mese de Santu Andria / Donniasanti (Crèsia de Sant'Antoni), a parte intro de Cortes Apertas - Atòngiu in Barbagia -, su libru nou de Frantziscu Casula "I viaggiatori italiani e stranieri in Sardegna" (Alfa Editrice-2015).

Sa prima presentatzione ufitziale de s'òpera, non pro nudda, s'est tenta in sa bidda de s'Autore, Ollolai pro s'apuntu. At presentadu su volùmene Bastiana Madau, giai Editor de Ilisso. Sunt inter­bènnidos su sìndigu Efisio Arbau e s'assessore a sa cultura Maria Laura Ghisu.

S'òpera cuntenit sa testimonia de 37 personà­gios (18 italianos e 19 istràngios: tedescos, frant­zesos, inglesos) chi bìsitant sa Sardigna (francu sos primos duos chi si nde faeddat in su libru; Ci­cerone, Dante e Cattaneo) e subra s'Ìsula nostra iscrient, fintzas libros medas (comente su generale La Marmora).

Sunt in antis de totu iscritores, romanzeris e giornalistas (ammento intre sos àteros Honoré de Balzac e Vittorini, Levi e Lawrence, Valery e Bon­tempelli, Savarese e Lilli); ma fintzas linguistas (Wagner) e literados (Boullier), polìticos (Cattaneo, De Bellet) e antropòlogos (Mantegazza e Cagnet­ta), dotzentes universitàrios (Gemelli e Le Lannou), militares (La Marmora e Smyth, Domenech e Be­chi), eclesiàsticos (su pastore protestante Fuos e su gesuita Padre Bresciani), nòbiles (Francesco d'Este, Von Maltzan.), archeòlogos (Harden) e fotògrafos (Delessert), imprenditores (Tennant).

Sos giudìtzios e sas valutatziones subra sa Sardi­gna e subra sos sardos sunt sos prus isvàrios. Unos  cantos infamantes e insultantes: comente cussos de Cicerone chi fentomat sos Sardos comente mastrucati latrunculi, inafidàbiles e disonestos. O cussos de su frantzesu Jourdan, chi delusu pro no èssere resèssidu, a pustis de un'annu istende in Sardigna, a traballare iscraria pro nde fàghere alcol, faeddat de una Sardigna abbarrada rebelle a sa lege de su progressu, terra de barbària intro sa tziviltade chi at assimiladu dae sos dominatores suos nudda àteru che sos vìscios issoro.

Àteros esaltant s'ospitalidade de sos Sardos co­mente su frantzesu Valery chi, segundu issu, istran­giare est a su matessi tempus una traditzione, unu gustu e guasu unu bisòngiu pro su sardu.

Un'àteru frantzesu, Boullier, innamoradu de sa Sardigna, in duas òperas subra sos cantos popula­res e subra sos costùmenes sardos, regollit, cum­mentat ma in antis de totu faghet a connòschere in Frantza meda poesia populare sarda.

Àteros, comente Wagner, istùdiant e analizant sa limba sarda, subra ue at a iscrìere òperas monu­mentales comente su Dizionario etimologico sar­do, La Lingua sarda e La vita rustica.

Analizat sa cultura e sa limba sarda Roissard de Bellet, nòbile frantzesu chi, mancari tratengèndesi in Sardigna carchi chida ebbia, iscriet su libru suo subra s'Ìsula dende resartu meda a s'istòria. In ma­nera atenta, at a osservare chi: «In Sardigna s'est ispàrghida una literadura sarda, gasi comente est sutzessu in Frantza cun su proventzale, chi s'est ar­ribbadu cunduna pròpia traditzione linguìstica».

Un'italianu, Francesco d'Austria-Este, isprimit giudìtzios severos meda subra sos viseres: «Abbai­daìamus sa Sardigna comente un'esìliu» iscriet «in ue istaìamus tres annos pro nos arrichire, o nos fà­ghere meritòrios in sa corte issoro.

S'inglesu Tennant, in s'òpera sua La Sardegna e le sue risorse, faeddat de sa netzessidade de una sèrie de intraprèndidas tentas pro abbalorare sa produtzione locale, pro favorire sas esportatziones e miminare sas importatziones. Indivìduat a custu propòsitu sos setores trainantes de s'economia sarda in ue interbènnere: s'agricoltura, sas minie­ras, sas indùstrias minores, su traballu in loco de sas matèrias primas, una polìtica fiscale prus pagu vessatòria e su turismu, gràtzias a s'ambiente in­contaminadu e galanu de sos logos, aunidu a sos monumentos antigos ùnicos in su mundu.

S'italianu Mantegazza, sotziòlogu, economista e mèigu, denùntziat s'abbandonu e s'isolamentu in ue sa Sardigna est lassada dae sos poteres mannos; s'impreu de mandare in s'Ìsula, comente esseret una Sibèria de Italia, funtzionàrios ruzos, bonos a nudda, ignorantes o, non basteret, infartados; s'as­sàrtiu a s'Ìsula dae parte de ispeculadores abrami­dos chi, a esempru, istratzant sas forestas, bìculu a bìculu, cun vandalismu ferotze; sa povertade istre­ma e s'insufitziente ordinamentu iscolàsticu; sos ergastolanos chi li dant a pensare chi sa sotziedade si vèndicat prus de cantu si potzat difèndere.